Distopya türü, okurları karanlık ve kâbus gibi dünyalara davet eden, toplumsal eleştirilerle örülü eserleriyle bilinir. En iyi distopya kitapları, zihinleri şekillendiren ve geleceğe dair düşündüren eserler olarak edebiyat dünyasında önemli bir yer edinmiştir. Bu tür, genellikle distopik toplumların acımasız gerçekleriyle yüzleşen okurlara derin düşünce ve eleştiri sunar.
Yazarlar, kendi yaratıcı kâbus dünyalarını oluşturarak, okurları bir adım öteye taşıyan eserlerini kaleme alır. En iyi distopya romanları, hem kurgusal dünyalarıyla hem de toplumsal mesajlarıyla okurunu etkilemeyi başaran eserlerdir.
En İyi Distopya Kitapları
Distopya türü, edebiyat dünyasında unutulmaz eserlere ev sahipliği yapmış, okurları içine çeken bir atmosfere sahip. İşte, en iyi distopya kitaplarından oluşan seçkide yer alan bazı klasikler:
Zaman Makinesi – H. G. Wells (1895)
İngiliz yazar H.G. Wells’in 1895 yılında yayımlanan Zaman Makinesi Victoria döneminde geçer. Wells, kitapta gelecekteki toplumların yapıları, insanlık tarihi ve evrimi, bilim ve teknolojinin etkileri gibi konuları ele alırken, aynı zamanda eleştirel bir bakış açısıyla modern insan toplumlarını yorumlar.
Bir bilim insanı icat ettiği zaman makinesine biner ve kendini bir anda 802.701 yılında bulur. İlkin dünyanın bütün dertlerinin sona erdiğini, cefanın yerini güzelliğe, refaha ve barışa bıraktığını sanır ancak yanıldığını anlaması çok uzun sürmez.
Wells, Victoria dönemi İngiltere’sindeki zenginlerle yoksullar arasında açılan uçuruma yönelik keskin eleştirisinde, tarihin ve gelişmenin anlamını sorgular. Toplumsal adaletsizliğin getireceği felaketlere dair insanları uyarır.
Yeni Cesur Dünya – Aldous Huxley (1932)
İthaki Yayınları tarafından yayımlanan Yeni Cesur Dünya şu tanıtımla bize anlatılır:
Cesur yeni Dünya bizi “Ford’dan sonra 632 yılına” götürür. Bu dünyanın cesur insanları kapısında “Cemaat, Özdeşlik, İstikrar” yazan Londra Merkez kuluçka ve Şartlandırma Merkezi’nde üretilirler. Kadınların döllenmesi yasak ve ayıp olduğu için, ‘annelik’ ve ‘babalık’ pornografik birer kavram olarak görülür. Toplumsal istikrarın temel güvencesi olan şartlandırma hipnopedya uykuda eğitim ile sağlanır. Hipnopedya seyesinde herkes mutludur; herkes çalışır ve herkes eğlenir. “Herkes herkes içindir.”
Kitap ilk olarak 1932’de yayımlanmıştır. En popüler distopya kitapları arasında.
Biz – Yevgeni Zamyatin (1942)
Yevgeni Zamyatin’in Biz eseri, yerkürenin Tek Devlet’inin bin yıl süren egemenliği sonrasında, uzay gemisi İntegral’in, diğer gezegenlerdeki “yabani” varlıkları kontrol altına almak amacıyla harekete geçtiği bir geleceği konu alır. Hikaye, proje mühendisinin günümüzdeki potansiyel okurlar için kaleme aldığı günlük formatındadır.
Tek Devlet’teki yaşam, modern sanayi toplumunun özgür iradeyi mutsuzluk sebebi olarak gördüğü, F. W. Taylor’ın verimlilik sistemine dayanan matematiksel bir kesinlikle denetlendiği bir düzeni içerir. Devasa Yeşil Duvar tarafından yabani dünyadan koparılan Tek Devlet’in yurttaşları, sürekli yeniden seçilen Velinimet tarafından yönetilir, isim yerine numaralarla çağrılır, standart giysiler giyer ve yapay yiyeceklerle beslenirler. Özel yaşamları yoktur.
Aldous Huxley’nin Cesur Yeni Dünya ve George Orwell’ün 1984 romanlarına ilham kaynağı olan Biz Zamyatin’e “distopya romanın babası” unvanını kazandırmıştır.
Hayvan Çiftliği – George Orwell (1945)
George Orwell’in en ünlü kitapları arasında yer alan Hayvan Çiftliği isyan eden bir grup hayvanı anlatır ve yozlaşmayı konu olur.
Eleştiri türünün kültlerinden birisidir. Domuzlar üzerinden yapılan Stalin göndermeleri epey açıktır. Diğerlerinin kim olduğu belli olmasa da diktatörleri simgelediği düşünülür.
Okuyacak kısa kitaplar arıyorsanız kesinlikle bu popüler distopya kurtarıcınız olacaktır. Üstelik sizi düşünmeye, karşılaştırmaya ve mevcut durumu değerlendirmeye ittiği için de okuduğunuza mutlu olacağınız kitaplardan birisi de olacaktır.
George Orwell’in en ünlü eserlerinden olan bu kitabı birçok yayıncıda bulabilirsiniz. İlk olarak 1945’te yayımlandı. Yazarın eserlerinin çoğu distopya örneğidir.
1984 – George Orwell (1949)
Klasikleşmiş distopyalar okumak istiyorsanız o zaman kesinlikle 1984 sizin için. Yurtdışında 1949 yılında yayımlanmış olan bir distopya 1984 ve George Orwell’in (yakın zamanda hakları düştüğü için kitapları artık çok ucuz. Kitap alma siteleri ile temin edebilirsiniz.) en ünlü kitaplarından birisi. Ki bence günümüzdeki distopyaların ilham kaynağı. Tabii Seçilmiş Kişi ile.
Kitapta bireyselliğin yok edildiği, zihnin kontrol altına alındığı, insanların makineleşmiş kitlelere dönüştürüldüğü totaliter bir dünya düzeni bir ana karakter üzerinden anlatılır.
1984 ayrıca birkaç filme ve tiyatro oyununa uyarlandı. Türkiye’de çok okunan, en popüler distopya kitapları arasında.
Fahrenheit 451 – Ray Bradbury (1953)
İlk olarak 1953’te yayımlanan Fahrenheit 451 aslında bir kitabın yanma derecesidir. Yasaklı maddeleri yakmakla görevli olan bir itfaiyeci Guy Montag‘ın öyküsünü anlatır.
Guy Montag bir itfaiyecidir. Görevi, en yasadışı öğeleri, yani basılı kitabı ve onların tutuldukları evleri yok etmektir. Montag, işinin yarattığı yıkımı asla sorgulamaz, her gün mülayim hayatına ve bütün gününü televizyon “ailesi” ile geçiren karısı Mildred’e döner.
Ne var ki kendisini, insanların korku içinde yaşamadığı bir geçmişle ve dünyayı televizyonun akılsız gevezeliği yerine kitaplardaki fikirlerden görebildiği bir şimdiyle tanıştıran eksantrik genç komşusu Clarisse ile tanıştığında, Montag konuşmaya başlar ve bildiği her şeyi sorgular.
Birçok kişi tarafından en iyi distopya kitapları arasında gösterilir.
Sineklerin Tanrısı – William Golding (1954)
Bir grup çocuk ıssız bir adaya düşse ne olur? Kimisi ağlar, ne yapacaklarını bilemez diye düşünürsünüz değil mi? Belki de böyle olmaz. En azından Golding böyle olmayacağını düşünmüş ve bunun üzerine bir kitap yazmış.
Her ne kadar çocuklara yönelik bir kitap olduğu düşünülse de işlediği konu yüzünden ben böyle olmadığını düşünüyorum.
Altı ile on iki yaş arasında birkaç çocuklar, gelecekteki atom savaşı sırasında, güvenilir bir yere götürülmek üzere bindikleri uçak bir saldırıya uğradığı için adaya düşer ve büyüklerden gördükleri gibi bir iktidar savaşı vermeye başlarlar.
Otomatik Portakal – Anthony Burgess (1962)
“Mezbaha Beş” (Slaughterhouse-Five) Kurt Vonnegut tarafından yazılmış bir roman ve modern Amerikan edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Roman, yazarın II. Dünya Savaşı’nda esir düşmesi ve Dresden Bombardımanı’na tanıklık etmesiyle yaşadığı travmatik deneyimleri yansıtmaktadır.
Romanın kahramanı, Billy Pilgrim adlı bir Amerikan askeridir. Billy, savaşta esir düşer ve Dresden’de yapılan bombalama sırasında hayatta kalmayı başarır. Ancak Billy’nin hayatı, savaşın travmaları ve Dresden Bombardımanı’nın etkisi altında bir dizi zaman diliminde ilerler. Hikaye, Billy’nin savaş sonrasındaki hayatını ve zaman yolculuklarını anlatır.
Roman, zaman ve bellek kavramları üzerine yoğunlaşır. Billy’nin yaşadığı travmatik deneyimler, onun zaman içinde geriye ve ileriye doğru hareket etmesine ve farklı zaman dilimlerinde bulunmasına neden olur. Bu şekilde, roman, zamana ve belleğe dair farklı bir bakış açısı sunar.
“Mezbaha Beş”, kara mizah unsurları taşıyan bir romandır ve savaşın absürditesine, insan doğasının trajikomik yönlerine ve insanların maruz kaldığı acılara dair derin bir eleştiri sunar. Roman, Vonnegut’un özgün anlatım tarzı ve zamanın kurgusal olarak yeniden yapılandırılması ile öne çıkar. “Mezbaha Beş”, edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olmuş ve günümüzde de okunmaya devam eden klasik bir eserdir.
Modern Klasikler dizisinin de bir parçası ayrıca.
Mezbaha Beş – Kurt Vonnegut (1969)
Kurt Vonnegut tarafından yazılan Mezbaha Beş (Slaughterhouse-Five)mış modern Amerikan edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Roman, yazarın II. Dünya Savaşı’nda esir düşmesi ve Dresden Bombardımanı’na tanıklık etmesiyle yaşadığı travmatik deneyimleri aktarır.
Billy Pilgrim adlı bir Amerikan askeridir. Billy, savaşta esir düşer ve Dresden’de yapılan bombalama sırasında hayatta kalmayı başarır. Ancak Billy’nin hayatı, savaşın travmaları ve Dresden Bombardımanı’nın etkisi kolay kolay geçecek gibi değildir, zira savaş sonrasındaki hayatını ve zaman yolculuklarını anlatır.
Roman, zaman ve bellek kavramları üzerine yoğunlaşır. Billy’nin yaşadığı travmatik deneyimler, onun zaman içinde geriye ve ileriye doğru hareket etmesine ve farklı zaman dilimlerinde bulunmasına neden olur.
Mezbaha Beş, kara mizah unsurları taşır ve savaşın absürditesine, insan doğasının trajikomik yönlerine ve insanların maruz kaldığı acılara dair derin bir eleştiri sunar.
Edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olmuş ve günümüzde de okunmaya devam eden klasiktir.
Damızlık Kızın Öyküsü Serisi – Margaret Atwood (1985)
Şimdilerde Doğan Kitap’tan çıkan Damızlık Kızın Öyküsü dünyaca ünlü yazar Margareth Atwood‘un ilk olarak 1985 yılında yayımlanmış, bir diziye de uyarlanmış olan bir kitap dizisi.
Kitap ilk olarak 1985 yılında yayımlansa da ülkemizde ancak diziyle kendisine yer buldu.
Konusu ise “İki bacaklı rahim” olarak görülen kadınların öyküsünü anlatır. Kadınların okumasına izin verilmez ancak Offred çalıştığı, kendi parasını kazandığı, kocasını hatırlamaktadır…
Rejimin üreme makinesi olarak gördüğü kadınların özgürleşme öyküsünü anlatan feminist bir kitap.
Seçilmiş Kişi Serisi – Lois Lowry (1993)
Artık baskısı bulunmayan bu serinin ilk kitabı aslında filme de uyarlandı ancak ülkemizde pek ses getirmedi. Eşleşme, Uyumsuz, Açlık Oyunları gibi birçok distopyanın bu seriden esinlendiğini düşünürüm.
Seçilmiş Kişi‘nin tanıtımı ise aşağıdaki gibi. İlk kitabı okumak isterseniz sahaflardan bulabilirsiniz.
Bu seri daha ideal bir dünyada geçer. Aile değerlerinin üstün olduğu, sakin bir yaşamdır ve 12 yaşına gelen herkes Yaşlılar tarafından belirlenen bir göreve atanır.
Seride genellikle kabul edilen değerler sorgulanır.
Bulut Atlası – David Mitchell (2004)
Kitap iç içe altı öyküden oluşur; her biri bir sonrakinin ana karakteri tarafından okunur veya gözlemlenir. Yani anlatımıyla dikkat çeker Bulut Atlası. Altı öyküyü başarılı bir şekilde iç içe geçirmesi eleştirmenlerin övgüsünü almıştır.
Beni Asla Bırakma – Kazuo Ishiguro (2005)
Beni Asla Bırakma İngiliz yazar Kazuo Ishiguro’nun 2005 yılında yayınlanmış bir romanı.
Romanın anlatıcısı Kathy H, İngiltere’deki özel bir yatılı okulda büyümüştür. Okulda, diğer öğrenciler ve öğretmenleri arasında gerçekleşen tuhaf olaylar hakkında bilgi sahibidir. Kathy, bir çocukken öğrendiği üzere, kendisi ve okul arkadaşları “özel”dirler. Yani, onların hayatı boyunca herhangi bir kişisel ilişki ya da aile sahibi olamayacaklarına dair bir kaderleri vardır.
Roman, insanların nasıl tanımlandığı, belleğin doğası, insanlık ve kişisel bağlar hakkında düşündürür. Ishiguro’nun akıcı dili, hikayenin yoğunluğunu azaltmadan okuru öyküsüne sürükler.
Beni Asla Bırakma, insanın hayatı boyunca yaşadığı duygusal bağların gücünü ve önemini sorgulayan bir romandır.
Yazara ayrıca Nobel Edebiyat Ödülü kazandıran eserlerden birisidir.
Açlık Oyunları Üçlemesi – Suzanne Collins (2008)
Yurtdışında 2008’de Pegasus Yayınları’nca Türkçe olarak 2009’da yayımlanmaya başlayan bu üçleme 10 yıl sonra DEX Kitap’tan yayımlandı. Açlık Oyunları ayrıca filmi olan kitaplar arasında.
Yerle bir olmuş bir Kuzey Amerika’da artık Panem ulusu vardır. Kapitol ise 12 ayrı bölge ile çevrilmiş şaşalı ve acımasız merkezdir. Bu acımasız yönetim bütün bölgelerden, tüm katılımcıların kazanan olmak için bir grup gencin acımasızca birbirlerini öldürdüğü Açlık Oyunları için bir kız ve erkek göndermeye zorlar.
Ana kahraman Katniss Everdeen küçük kız kardeşinin yerine bu acımasız oyuna katılmak için gönüllü olur ve Kapitol’e doğru yola koyulur.
Benim için Açlık Oyunları üçlemesi gerçekten yaratıcı ve sürükleyici bir distopya dizisi. Eğer okumadıysanız gerçekten çok şey kaybettiğinizi söyleyebilirim. Birçok insan için en iyi distopya kitapları arasında olduğu da su götürmez.
Labirent: Ölümcül Kaçış Serisi – James Dashner (2009)
Ölümcül Kaçış, ilk olarak 2009’da yayımlandı ve Türkçeye Pegasus Yayınları tarafından çevrildi.
Kitabın ana karakteri Thomas, başlangıçta kendisini bir asansörün içinde bulur ve kendisi hakkında neredeyse hiçbir şey hatırlamaz. Ancak kısa bir süre sonra, kendisine Kayran adında bir yere getirildiğini ve etrafında benzer durumda olan birçok gençle konuştuğunu fark eder. Bu gençler, çevrelerindeki labirentin içinde bir çıkış yolu ararken, kendilerini gizemli bir organizasyonun elinde bulurlar.
Dashner sürükleyici anlatımı ve yaratıcı öyküsüyle okurlara epey heyecan dolu bir kitap ve aslında dizi sundu.
Uyumsuz Üçlemesi – Veronica Roth (2011)
Uyumsuz‘da toplum Dürüstlük, Fedakarlık, Cesurluk, Dostluk ve Bilgelik erdemlerinden birini yaşamaya zorlanmış vaziyette ve bunlardan birine uymayan Uyumsuz olarak adlandırılıyor.
Kitap uyarlaması olan serilerden birisi ancak son (Yandaş Bölüm 2) film gişede beklenilen geliri getirmediği ve oyuncuların TV filmi olarak çekilmesi konusunda hemfikir olmadığı için çekilmedi. Bence bunun bir nedeni de üçlemenin iyi bağlanamamış olması. Bu yüzden de insanlar ilgilerini kaybetti.
Başlat & Ready Player One – Ernest Cline (2011)
Bir başka kitap uyarlaması kitap. Ben, Başlat: Ready Player One‘ı okuduğumda oyun göndermeleri biraz yoğun gelse de öyküsünü ve dilini çok beğenmiştim. İlk baskısının kapağı berbat olsa da geçen yıllarda DEX Kitap kapağı yenilerek okurların gönüllerini çaldı.
Kitap berbat bir dünyayı anlatıyor ve insanlar gerçek hayattan kaçmak, eğitim almak, hatta çalışmak için sanal bir dünyaya adım adıyor. Bu sanal dünyanın/oyunun kurucusu ölünce bir şifrelerle dolu hazine bırakıyor ve zengin, fakir, iyi veya kötü herkes bu dünyanın anahtarını kendilerine verecek hazinenin peşine düşüyor.
Elbette değeri çok büyük olan bu hazine avının bedeli de çok büyük ve sizden istediği bilgi birikimi de. Wade Watts’ın ana anlatıcı olduğu kitap 2011’de yayımlandı. Geçtiğimiz yıl ise bir devam kitabı çıktı.
Popüler distopya kitapları:
Daha çok distopya kitapları arıyorsanız, aşağıdaki listeyi de incelemenizi öneririm.
- Krizalitler – John Wyndham (1955)
- Ender’in Oyunu (Ender Serisi 1) – Orson Scott Card (1985)
- Körlük – José Saramago (1995)
- Ölüm Oyunu – Koushun Takamı (1999)
- Yol – Cormac Mc Carthy (2006)
- Iskarta (Iskarta 1)- Neal Shusterman (2007)
- Umut Bıçağı (Kaos Yürüyüşü 1) – Patrick Ness (2008)
- Kurma Kız – Paolo Bacigalupi (2009)
- İstasyon On Bir – Emily St. John Mandel (2014)
- Güç – Naomi Alderman (2006)
Kapanış
Distopya kitapları 2010’lu yıllarda popülerlik kazandı ve birçok yapım ekranlara uyarlandı ve hâlâ uyarlanmaya devam ediyor. Peki sizin en sevdiğiniz kitaplar ve yazarlar hangileri? Yorumlarda bahsetmekten çekinmeyin!
Nihayet emek verilerek yazılmış, aynı şeyleri tekrar etmeden, bilgi veren bir içerik okuduğum için çok mutlu oldum. Dilerim yazmaya devam edersiniz.